---

چکیده : مقدمه و هدف : کورتیزول یک گلوکوکورتیکوئید ترشح شده از غده آدرنال انسان که بیش از ۹۰ درصد از مقدار ترشح را به خود اختصاص می‌دهد. این هورمون یکی از مهمترین متغیرهای فیزیولوژیک نشان دهنده وضعیت دستگاه سیرکادین آهنگین در انسان است، اما الگوی ترشح آن در ساعات اولیه صبح و طول روز در شاغلین ایران به ویژه نوبت‌کاران مشخص نیست. هدف این مطالعه تعیین نیم رخ ترشح ۲۴ ساعته هورمون کورتیزول در پرستاران نوبت‌کار و ثابت کار در یک نظام نوبت‌کاری می‌باشد. مواد و روش‌ها: این پژوهش یک مطالعه تجربی است که در فاصله سال‌های ۱۳۸۷ ـ ۱۳۸۵ بر روی ۴۴ نفر از پرستاران زن در یک بیمارستان دانشگاه علوم پزشکی شیراز انجام پذیرفت. برای اندازه‌گیری هورمون کورتیزول از کلیه پرستاران مورد مطالعه (نوبت‌کار با چرخش سریع و ثابت کار با خواب شبانه) به مدت ۲۴ ساعت(هر سه ساعت) نمونه خون گرفته شد. روش رادیو ایمونو اسی نیز برای تعیین غلظت کورتیزول در سرم انسانی و پلاسما استفاده شد. داده‌های جمع‌آوری شده به وسیله نرم‌افزار SPSS و آزمون آماری آنالیز واریانس یک طرفه تجزیه و تحلیل شد. یافته‌ها: نتایج نشان می‌دهد که حداقل و حداکثر میزان کورتیزول ۲۴ ساعته در پرستاران ثابت کار با خواب شبانه به ترتیب در ساعت ۷ صبح و ۱۶ عصر ۷۵/۵۹ و ۷۴/۲۲ میکروگرم بر دسی‌لیتر بوده که تا حدودی به حد طبیعی نزدیک است، اما این مقادیر در پرستاران نوبت‌کار با کار شبانه کاملاً متفاوت بوده و در ساعت‌های فوق به ترتیب ۷۵/۳۶ و ۷۳/۴۴ میکروگرم بر دسی‌لیتر می‌باشد که نشان از کاهش در صبح و افزایش در عصر دارد. این اختلاف در میزان کورتیزول پرستاران ثابت کار و نوبت‌کار از تفاوت معنی‌داری برخوردار است(۰۰۶/۰=р). در مورد تغییرات زمانی میزان ترشح کورتیزول نیز نتایج نشان می‌دهد که میزان کورتیزول دو گروه در ساعت ۲۲ با ساعات ۷ صبح و۱۶ عصر تفاوت معنی‌دار دارد(۰۰۱/۰=р ) . نتیجه‌گیری: مقایسه مدل تغییرات زمانی ترشح کورتیزول در پرستاران نوبت‌کار و ثابت کار که نوبت‌کاری به طور سرشتی برای انسان غیرطبیعی و غیرعادی بوده و با تغییر الگوی طبیعی ترشح کورتیزول (کاهش در اوایل صبح و افزایش در عصر)، به طور قطع و یقین چرخه‌خواب، میزان استرس و کیفیت فعالیت روزانه را بر هم خواهد زد. واژه‌های کلیدی : کورتیزول، نوبت‌کاری، پرستار زن