سید فرزاد متولی حقی، رسول امین زاده گوهری، کامران اکبرزاده، احمدعلی عنایتی، امید دهقان، سید حسن نیکوکار، محمود فاضلی دینان، معصومه اسلامی فر، جمشید یزدانی چراتی، فرزانه صحرایی، نسیبه حسینی واسوکلایی،
دوره ۲۸، شماره ۵ - ( ۶-۱۴۰۲ )
چکیده
زمینه و هدف: مگسها به لحاظ ارتباط نزدیک با انسان قادر به انتقال مکانیکی بسیاری از عوامل بیماری‌زا و در نتیجه ایجاد بیماری‌های مختلف می‌باشند. شناخت و تعیین گونه‌ای مگسها برای آگاهی از وضعیت موجود و برنامه‌ریزی برای کنترل آنها ضروری می‌باشد. لذا هدف از این مطالعه تعیین و بررسی تنوع گونه‌ای و وفور نسبی مگس‌های مهم از نظر پزشکی در شهرستان فولادشهر اصفهان بود.
روش بررسی: این مطالعه از نوع توصیفی ـ تحلیلی می‌باشد. نمونه‌برداری از فروردین تا اسفندماه سال ۱۳۹۸ به مدت یک سال و ماهیانه دوبار در ایستگاه‌های منتخب در شهرستان فولادشهر انجام شد. جمع‌آوری مگس‌های بالغ با استفاده از تور حشره‌گیری و استفاده از تله‌های بطری پلاستیکی مخروط وارونه انجام شد. به منظور تلاش برای به دست آوردن حداکثر تنوع گونه‌ای، نمونه‌برداری در چهارفصل و هر فصل شش نوبت به‌نحوی که دو بار در ماه و به تعداد یک‌بار در هر منطقه انجام شد. مکان نمونه‌‌گیری براساس نزدیکی به مکان‌های رشد و نمو مگسها مانند اطراف بیمارستان، محل جمع‌آوری زباله، مراکز بهداشتی و درمانی و اماکن حیوانی با احتمال وجود مگس انتخاب شدند. متوسط دما، رطوبت و سرعت باد روزانه ثبت می‌شد. مگسها پس از صید به آزمایشگاه منتقل و مونته شدند، سپس با استفاده از کلید تشخیص معتبر مورد شناسایی قرار گرفتند. داده‌های جمع‌آوری شده با استفاده از آزمون‌های آماری همبستگی اسپیرمن و رگرسیون GEE تجزیه و تحلیل شدند.
یافته‌ها: در نتیجه این مطالعه ۶۰۳۰ مگس از سه خانواده موسیده ـ کالیفوریده و سارکوفاژیده صید شدند.بیشترین تعداد مگس متعلق به جنس موسکا دامستیکا(۷۲ درصد) و سارکوفاگا اجپتیکا(۰۸/۰ درصد) کمترین فراوانی را داشتند. بیشترین وفور مگسها در ماه تیر و کمترین مقدار به ترتیب در ماه‌‌های دی و بهمن در شهر فولادشهر مشاهده شد. نتایج همبستگی نشان داد که با کاهش مقدار رطوبت جمعیت گونههای مگس بهتدریج افزایش مییابد(۰۰۴/۰p<) و هم‌چنین با افزایش دما میزان فراوانی جمعیت مگسها نیز افزایش مییابد(۰۰۰۱/۰p<).
نتیجه‌گیری: با توجه به وفور مگسها در منطقه مورد مطالعه و با توجه به نقش بسیار مهم آنها در بهداشت منطقه، اتخاذ روش‌های مناسب جهت مدیریت منابع و استفاده از ظرفیت‌‌های موجود برای کنترل جمعیت مگسها در منطقه مورد مطالعه، ضروری به نظر می‌رسد.
